İçeriğe atla

Ust'-Ishim adamı

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Ust'-Ishim adamı, batı Sibirya'da, günümüzden 45.000 yıl önce yaşayan, ilk modern insanlardan birinin kalıntılarına verilen isimdir.[1] Fosil, en eski modern insan genomu olan genomunun bu şekilde deşifre edilmesine izin veren bozulmamış DNA'ya sahip olması bakımından dikkat çekicidir.[1]

Kalıntılar, mamut fildişi oymacılığı konusunda uzmanlaşmış bir Rus heykeltıraş olan Nikolai Peristov tarafından 2008 yılında İrtiş Nehri kıyısında bulunmuştur[2] ve avcı-toplayıcılık yapan bir erkek sol femurundan oluşan tek bir kemikten oluşumaktadır.[3] Peristov, fosili adli bir araştırmacıya göstermiş ve bir insana ait olabileceğini öne sürmüştür.[3] Fosil adını, keşfedildiği Sibirya'nın Ust'-Ishim Bölgesi'nden almıştır.[3]

Genom dizilimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Fosil, Almanya'nın Leipzig kentinde bulunan Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü'ndeki paleoantropologlar tarafından incelendi. Karbon tarihleme yöntemine göre 45.000 yıl öncesine tarihlenen fosil, tarihlenen en eski insan fosili haline geldi.[3] Bilim insanları iskeletin DNA'sına ulaşabildiler ve Ust'-Ishim adamının tüm genomunu çağdaş kalite standartlarına göre sıralayabildiler.[3] Ust'-Ishim adamından önce gelen homininlerin genomları dizilenmiş olsa da, Ust'-Ishim adamı bugüne kadar dizilenen en eski modern insan genomudur.[4]

Y-DNA ve mtDNA

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ust'-Ishim adamı, SNP M2308 tarafından tanımlanan Y-DNA haplogroup K2a*'ya aittir. Yaşayan erkeklerden bilinen K2a'nın iki alt bölümü, nadir K2a1-Y28299[5] ve çok yaygın NO-M214, Ust'-Ishim admından farklı bir dala aittir.[6] Orijinal araştırmada, sadece Haplogroup K2 (K2a'nın soyundan gelen klan) olarak sınıflandırıldı. K2a'nın Doğu veya Güney Doğu Asya'da yaklaşık 47.000 yıl önce ortaya çıktığı sonucuna varılabilir, yani K2'nin Güney Doğu Asya'da yaklaşık olarak 47.000-55.000 BP'de ortaya çıktığı tahmin edilirken,[7] ikincil soyundan gelen NO*'nun yaklaşık olarak 38.000 ila 47.000 BP arasında ortaya çıktığına inanılmaktadır.[6][8][9]

Ust'-Ishim adamı, R'nin kök dizisinden tek bir mutasyonla ayrılan mitokondriyal DNA haplogrup R*'a aitti.

Bu haplogrupların ve soyundan gelen alt sınıfların her ikisi de şimdi Avrasya, Okyanusya ve Amerika'daki popülasyonlar arasında yaşamaktadır.

Avrasya'nın farklı bölgelerinde otozomal DNA açısından, sıralanan genomun incelenmesi, Ust'-Ishim adamının, Afrika'dan göç eden anatomik olarak modern insanların ilk dalgası ile bu popülasyonun farklı popülasyonlara ayrılması arasındaki bir zamanda (270.000 ila 45.000 yıl önce) yaşadığını göstermektedir.[10] Sonuç olarak, Ust'-Ishim adamı, Homo Sapiens'in doğuya Afrika'dan Asya'ya yaptığı ilk iki büyük göçle daha yakından ilişkili değildir: Güney Asya kıyıları boyunca göç eden bir grup veya Orta Asya üzerinden kuzeydoğuya hareket eden bir grupla ilgili olmalıdır.[11] Diğer antik kalıntılarla karşılaştırıldığında, Ust'-Ishim adamı, otozomal DNA açısından, Pekin yakınlarında bulunan ve 42.000 ila 39.000 yıl öncesine tarihlenen Tianyuan adamı, 24.000 yıl önce, bugünkü Sibirya'daki Irkutsk yakınlarında, Bolshaya Belaya Nehri kıyılarında yaşayan bir çocuk olan Mal'ta çocuğu (veya MA-1) veya yaklaşık 8.000 yıl önce La Braña'da (modern İspanya) yaşayan bir avcı-toplayıcı olan La Braña adamı ile daha yakından ilişkilidir.[4][12][13]

Neandertallerle ilişki

[değiştir | kaynağı değiştir]

Modern insan genomlarının analizi, insanların 37.000 ila 86.000 yıl önce Neandertallerle çiftleştiğini[14] ve bunun sonucunda Afrika dışındaki insanların DNA'sının yüzde 1,5 ila 2,1 arasında Neandertal kökenli DNA içerdiğini ortaya koymaktadır.[15] Modern insanlarda Neandertal DNA'sı bozulmuş parçalar halinde bulunur; bununla birlikte, Ust'-Ishim adamındaki Neandertal DNA'sı kümeler halinde oluşur, bu da Ust'-Ishim insanının genetik değişimin hemen ardından yaşadığını göstermektedir.[4] Ust'-Ishim adamının genomik dizilimi, iki hominin türü arasındaki tahmini çiftleşme tarihinin 52.000 ila 58.000 yıl öncesine yerleştirilmesine yol açmıştır.[4]

Denisovalıların Okyanusya ve Asya'da bazı torunları olmasına rağmen, Denisovalılar ile Ust'-İşhim adamı arasındaki hiçbir ilişki ispat edilememiştir.

Modern insan popülasyonları ile ilişki

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ust'-Ishim, günümüz Avrupalılar gibi modern Batı Avrasya popülasyonlarından çok, modern Doğu Asyalılar ve Okyanusyalı nüfuslarla daha yakından ilişkiliydi.[4][16] Modern Batı Avrasyalılar, diğer antik kalıntılarla daha yakından ilişkilidir.[17]

2016 yılında yapılan bir çalışmada, modern Tibetliler, Ust'-Ishim adamıyla en fazla allele sahip modern nüfus olarak tanımlandı.[18] 2017'de yapılan bir araştırmaya göre, "Sibirya ve Doğu Asya popülasyonları atalarının %38'ini Ust'-Ishim adamıyla paylaşmaktaydı."[19]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Callaway, Ewen & Nature magazine (23 Ekim 2014). "45,000-Year-Old Man's Genome Sequenced". Scientific American. 23 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
  2. ^ "Earliest modern human sequenced". Max-Planck-Gesellschaft. 22 Ekim 2014. 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014. 
  3. ^ a b c d e "45,000-Year-Old Man's Genome Sequenced". Scientific American. 23 Ekim 2014. 23 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
  4. ^ a b c d e "Oldest human genome reveals when our ancestors had sex with Neandertals". Science. American Association for the Advancement of Science. 22 Ekim 2014. 23 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
  5. ^ "K-Y28299 YTree". 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ a b Poznik (2016). "Punctuated bursts in human male demography inferred from 1,244 worldwide Y-chromosome sequences". Nature Genetics. 48 (6): 593-599. doi:10.1038/ng.3559. PMC 4884158 $2. PMID 27111036. 
  7. ^ Karafet (2014). "Improved phylogenetic resolution and rapid diversification of Y-chromosome haplogroup K-M526 in Southeast Asia". European Journal of Human Genetics. 23 (3): 369-73. doi:10.1038/ejhg.2014.106. PMC 4326703 $2. PMID 24896152. 
  8. ^ YFull 22 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Haplogroup YTree v5.06 at 25 September 2017
  9. ^ Karmin (2015). "", "A recent bottleneck of Y chromosome diversity coincides with a global change in culture". Genome Research. 25 (4): 459-466. doi:10.1101/gr.186684.114. PMC 4381518 $2. PMID 25770088. 
  10. ^ "Earliest modern human sequenced". Max-Planck-Gesellschaft. 22 Ekim 2014. 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014. 
  11. ^ Qiaomei Fu, Heng Li, Priya Moorjani, Flora Jay, Sergey M. Slepchenko, Aleksei A. Bondarev, Philip L. F. Johnson, Ayinuer Aximu-Petri, Kay Prüfer, Cesare de Filippo, Matthias Meyer, Nicolas Zwyns, Domingo C. Salazar-García, Yaroslav V. Kuzmin, Susan G. Keates, Pavel A. Kosintsev, Dmitry I. Razhev, Michael P. Richards, Nikolai V. Peristov, Michael Lachmann, Katerina Douka, Thomas F. G. Higham, Montgomery Slatkin, Jean-Jacques Hublin, David Reich, Janet Kelso, T. Bence Viola & Svante Pääbo (23 Ekim 2014). "Genome sequence of a 45,000-year-old modern human from western Siberia". Nature. 514 (7523): 445-449. doi:10.1038/nature13810. PMC 4753769 $2. PMID 25341783. 
  12. ^ Balter, Michael (25 Ekim 2013). "Ancient DNA Links Native Americans With Europe". Science. 342 (6157): 409-410. doi:10.1126/science.342.6157.409. PMID 24159019. 
  13. ^ "How Farming Reshaped Our Genomes". Science. American Association for the Advancement of Science. 26 Ocak 2014. 29 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2014. 
  14. ^ "Humans Broke Off Neanderthal Sex After Discovering Eurasia". LiveScience. 4 Ekim 2012. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2014. 
  15. ^ "Neanderthal Woman's Genome Reveals Unknown Human Lineage". LiveScience. 18 Aralık 2013. 2 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2014. 
  16. ^ Fu (23 Ekim 2014). "Genome sequence of a 45,000-year-old modern human from western Siberia". Nature. 514 (7523): 445-449. doi:10.1038/nature13810. ISSN 0028-0836. PMC 4753769 $2. PMID 25341783. 
  17. ^ "Three-part ancestry for Europeans". Science. American Association for the Advancement of Science. 4 Eylül 2014. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014. 
  18. ^ Lu (1 Eylül 2016). "Ancestral Origins and Genetic History of Tibetan Highlanders". The American Journal of Human Genetics. 99 (3): 580-594. doi:10.1016/j.ajhg.2016.07.002. PMC 5011065 $2. PMID 27569548. 
  19. ^ Wong (1 Ocak 2017). "Reconstructing genetic history of Siberian and Northeastern European populations". Genome Research (İngilizce). 27 (1): 1-14. doi:10.1101/gr.202945.115. ISSN 1088-9051. PMC 5204334 $2. PMID 27965293. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ust%27-Ishim_adamı&oldid=33245945" sayfasından alınmıştır